Depresyon

DEPRESYON

Depresyon rahatsızlığı bir duygudurum bozukluğu olmakla birlikte kişinin yaşam kalitesini düşürür. Kendisini çok farklı şekillerde gösterir. Günlük hayatımızda fazlaca duyduğumuz depresyon duygudurum bozukluğu kategorisinde yer alır.

Neden özellikle duygudurum bozukluğu ifadesi ?

Hepimiz zaman zaman olumsuz duygular hissedebiliriz.  Hayattan keyif almamak, eskiden yaptığımız etkinlikleri yaparken zevk almamak, kişisel bakımın azalması gibi günlük rutinlerimizde değişim olur. Daha sonra bu duyguları regüle eder ve olumlu duyguları da katarak yaşamımıza devam ederiz. Rahatsızlık bu tarz duyguların süreğen şekilde kendini göstermesinden kaynaklanır.

Neden depresyon deneyimi yaşarız ?

İnsanlar ağır yaşam olayları, kayıp ve yas süreçleri, yoksulluk, ağır yaşam koşulları, düşük eğitim seviyesi, hormonlar gibi sebeplerden ötürü depresyonu deneyimler. Duygu regülesi bozulmuştur. Kişinin günlük rutininde ortaya çıkan bazı durumlar sorun çözme becerisini düşük seviyededir. Kişi bu sorunların çoğu zaman farkında olmakla birlikte çoğu zaman nasıl bir çözüm bulacağını da bilemez. Günük işlerini  yapmak için kendisinde enerji bulamaz. Bunların sonucu olarak depresyon semptomları ortaya çıkar.

Bazı hormonlar da bu bozukluğun ortaya çıkmasında etkilidir.

Dopamin seviyesinin düşmesi  >>  Zorlanımlı davranışları yapma sıklığı artar, doyum (tatmin) duygusu düşer.

Norepinefrin seviyesinin düşmesi  >>  Güdülenme ve enerji kaybı yaşanır, motivasyon düşer.

Serotonin seviyesinin düşmesi  >>  Uyku düzeninde problemler, duygudurumda gereğinden fazla dalgalanmalar (depresif duygu  artışı) yaşanır.

Biyolojik etkenler:

Kişilerin ailelerinde ve birkaç kuşak gerilerinde bulunan aile bireylerinde görülen psikolojik problemler de bu rahatsızlığın temelini oluşturabilir.

Psikolojik etkenler:

Yaşam rutininde olumsuz koşullar gelişmesi durumudur. Aile bireylerinin vefatı, iş problemleri, düşük sosyoekonomik düzeyin getirdiği yoksulluk depresyonun altında bulunan sebeplerdendir.

Davranışsal etkenler:

Kişinin yaşam olayları karşısında sorun çözme becerilerinin düşük seviyede olmasıdır. Bu kişiler alkol ve uyuşturucu bağımlılığı geliştirmeye yatkındırlar.

Sosyal etkenler:

Kişinin destekleyici bir arkadaş grubunun, aile ve diğer sosyal çevrelerinin olmamasıdır. Sosyal çevre psikolojik problemlerden koruyucu faktörler arasında yer alır.

 

Belli başlı semptomlarla mı ortaya çıkar ?

Depresyon karşımıza farklı şekillerde ortaya çıkar. Bu depresyon türlerinin bazıları şu şekildedir.

• Majör
• Maskeli (Gülümseyen)
• Postpartum (Doğum Sonrası)
• Yaşlılarda ve menopoz sonrası
• Çocuklarda ve gençlerde depresyon gibi türleri mevcuttur.

Farklı davranım ve duygulanım problemleri içerdiği için kişi dışardan gördüğü şekilde olmayan depresyonlara sahip olabilir. Dışardan çok normalmiş gibi görünüp tipik depresyon problemleri yaşayanlardan daha az fark edilebilir.

Majör Depresyon

En az iki hafta boyunca süren çökkün duygudurumun eşlik ettiği mesleki, sosyal ve psikolojik alanda problemlerin olduğu bir bozukluktur. Kişide belirgin fiziksel değişimler vardır (Kilo alma, verme, iştahsızlık ya da tam tersi fazla iştah). Kişilerin uyku düzenleri denormalden farklı seyreder (ya çok uyuma ya da hiç uyumama). Suçluluk, değersizlik, intihar düşünceleri ile karakterizedir. Kişisel bakım yok denecek kadar azdır. Zevk alınan etkinliklere belirgin ilgi kayıpları vardır.

Maskeli (Gülümseyen) Depresyon

Maskeli (gülümseyen) depresyon adından da anlaşılabileceği gibi klasik depresyonun içeriklerini göstermez. Bu kişilerin ortak noktası duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanmalarıdır. İfade edilemeyen duygu ve düşünceler belirli bir noktadan sonra kişilerin bedenleri aracılığıyla dile gelmeye başlar. Cinsel sorunlar, mide ve bağırsak problemleri, nedeni tespit edilemeyen ağrılar, uyku problemleri, alkol ve madde kullanımı bozuklukları baş gösterebilir. Bu nedenlerle doktora veya sağlık uzmanlarına başvuran kişiler yanıtsız kalacaklardır. Bedendeki bu işlev bozulmaları çoğunlukla psikolojik durumlarına bağlıdır. Sosyal ve mesleki hayatlarında maske taktıkları, duygularını yansıtmadıkları için problem yaşamazlar ancak bu tarz durumlarda profesyonel destek alınmalıdır.

Postpartum (Doğum Sonrası) Depresyonu

Doğum öncesi ve sonrasında vücutta hormon düzeylerinin değişimine bağlı olarak gelişebilen depresyon türüdür. Doğum sonrasında anneler çökkün, ilgisiz, değersiz, suçluluk duyguları, çaresizlik hissi, depresif ruh hali gibi özellikleri yansıtabilirler. Kişilerin uyku düzenlerinde bozulma, rahatlayamama, sürekli gergin olma, aşırı yorgun ya da tam tersi enerjik olma gibi durumlar gösterebilirler. Davranışsal olarak kontrolü kaybetme, sürekli çatışma ve tartışma, insanlardan ve sosyal yaşamdan uzaklaşma, öz bakım yetersizliği gibi durumları yaşayabilirler. Bu durumların çok uzun süredir var olması bir psikologdan yardım almanızı gerektirebilir.

Yaşlılarda ve Menopoz Sonrası Depresyon

Yaşlanme ve menopoz sonrasında görülen depresyonun en öncelikli nedeni hormonel değişimlerdir. Menopoz yaşayan kadınlar menopoz esnası ve sonrasındaki dönemlerde de görülen fiziksel belirtilerle psikolojik dünyaları dengesizleşebilir. Aşırı sıcak veya soğuk basmaları, cilt ve vajina kuruluğu, unutkanlık, regl düzensizliği, saç dökülmeleri gibi birtakım fiziksel belirtiler menopozla karakterizedir. Kadınlar bu dönemde kendilerinin eskisi kadar çekici olmadığı, değersizlik, çaresizlik gibi duyguları daha çok hissedebilirler. Bu dönem ve sonrasında hissedilen depresyon belirtilerinin uzun sürmesi durumunda kişiler uzmanlardan yardım alabilirler.

Çocuklarda ve Gençlerde Depresyon

Çocukların ve gençlerin yaşlarına bağlı olarak depresyonu yaşama deneyimleri birbirlerinden farklı olmaktadır. Semptomlar yaşına bağlı olarak değişim gösterebilir. Çocuklar daha çok depresyonlarını düşünceleri ve duygularıyla değil davranışlarıyla ifade ederler. Bunu yaşadıkları dönemlerde çok sakin ve ilgisizliği daha çok gösterebilecekleri gibi tam tersi yerinde duramama ve söz dinlememe gibi davranışlarıyla da gösterebilirler. Kendilerine güvenleri azalır, sınıfta aldığı notlarda belirgin düşüşler, arkadaş ortamına uyum sağlayamama, otorite figürleriyle belirgin sorunlar yaşama, anne ve babayla iletişimin azalması gibi durumlar söz konusu olabilir. Bu tarz durumlarda yardım almak çocuk için önemli hale gelmektedir.

Tipik depresyon belirtileri nelerdir ?

• Enerji kaybı
• İştah değişikliği
• Normalden az ya da çok uyku
• Anksiyete (Kaygı)
• Konsantrasyon azalması
• Suçluluk duyguları
• Özsaygı düşüklüğü
• Benliğin değersizleşmesi
• Özkıyım (intihar) düşünceleri
• Umutsuzluk gibi semptomlar tipik depresyon belirtileridir.

Tipik olmayan depresyon belirtileri nelerdir ?

Kişi tipi depresyon belirtilerini göstermemekle birlikte, günlük yaşamında bir maskeyle gezinir. Bu maske aslında yaşadığı duyguları göstermeyen, hissedilenle gösterilen arasındakini gizlemeye çalışan bir maskedir. Kişi çok mutluymuş gibi görünebilir ancak hissettiklerine bakıldığında kendisini yitik, umutsuz olarak görür. Hatta bunlara bir son vermeyi bile düşünebilir.

Yakınlarımızda birinde bunları fark ettiğimizde,

• Kişiyle bu düşünceleri konuşmak için uygun bir zaman belirleyin. Bu durum için duygusal alışverişinizi güçlendirin.
• Uzman kişilere yönlenmeleri konusunda teşvik ve destek verin.
• Evdeki kesici, delici ve tehlikeli eşyaları bir süre uzaklaştırın.
• Her zaman iletişim kurabileceği ve ulaşabileceği bir şekilde müsaitliklerinizi ayarlayın.
• Gerektiğinde uzman kişilerden yardım isteyin.

İntihar düşünceleri için uyarı işaretleri

İntihar düşüncesi aklından fazlasıyla geçen ve artık tehlikeli dediğimiz kişiler dünyaya ve insanlara yavaş yavaş veda ederler.

• Kendileri burda olsa da olmasa da herhangi bir şeyin değişmeyeceğini düşünürler. “Ben olmazsam zaten kimse üzülmez”, “Yok olsam kim fark eder ki ?” gibi cümleleri kişiden duyarız.
• Kişi dünyadaki varlıkları için vasiyet hazırlar.
• İnsanlara yavaş yavaş veda eder.
• Dünya ile ilgili yorumları gittikçe olumsuz hale gelir.
• İnsanlarla yavaş yavaş iletişimi kesmeye ve dünyayla bağını koparmaya başlar.

Depresyon yaşamamak mümkün mü ?

Depresyon yaşamamak mümkün değildir. Hayat sürecimizde en az bir kere benzer deneyimler yaşarız ancak psikolojik bağışıklığımızı güçlü tutmak bize yardım eder. Düzenli bir hayat, iyi bir uyku düzeni, beslenme ve diyetimize dikkat etmemiz, düşüncelerimizi rahat paylaşabileceğimiz bir sosyal çevre sahibi olmak, aile faktörünün destekleyiciliği uzmandan alınan yardımlar bu problemin üstesinden kolaylıkla gelmeyi sağlar.