YEME BOZUKLUĞU
Yeme bozukluğu var olan yeme davranışlarının bozulması temellidir. Yemek yeme düzenlerimiz kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Bazen üç öğün bazen iki bazen de tek öğün gibi kişilerin kendilerine uyguladıkları farklı diyet programları ve içerikleri mevcuttur. Kişiler kendi diyetlerini uygulayacak, kontrol edecek ve uygulayacak kapasiteye sahiptirler ancak bazen yeme davranışlarında problemler görülebilir. Bu problemler kişinin fiziksel sağlığını tehdit edecek kapasiteye ulaşır. Arkasında organik bir bozukluktan kaynaklı değilse çoğunlukla psikolojik etmenler vardır.
Yeme Bozukluğuna Sebep Olan Etkenler
Kişi <=> Yeme davranışı
Kişi <=> Kişinin Bedeni
Kişi <=> Psikolojik sağlığının bozulma hali
Kişilerin çeşitli ilişkileri bozulduğunda yeme davranışla alakalı problemlerin görülme sıklığı artar. Bu problemlerin ortak noktasında yatan aynı zamanda duygu dünyasında değersizlik, özgüvensizlik ve düşük benlik saygısıdır. Kişi normalden sapmış (çok yiyerek veya yemeyerek) duygu ve düşünce dünyasını kontrol etmeye çalışır ve bu aynı zamanda aileleri, arkadaşları ve özel ilişkileri de etkileyebilecek bir düzeye erişir. Kişi mesleki ve sosyal yaşamında da yetersizliklerle karşılaşmaya başlar.
Yeme Bozukluğu Türleri
Artık yeme bozukluğu olarak adlandırılan normal düzeyinden çok sapmış olan bazı yeme davranışları birkaç tür şeklinde görülür. Bunlar şu şekilde sıralanabilir.
- Pika
- Tıkanırcasına yeme davranışı
- Kısıtlı yiyecek yeme davranışı
- Anoreksiya nevroza
- Bulumiya nevroza
- Geviş getirme bozukluğu
- Farklı yeme davranışları
Pika
Pika, çocuklarda sık rastlanmakla birlikte kişinin besin değeri olmayan (toprak, kireç vb.) besinden farklı maddeleri tüketmesi davranışıdır. Çocuklar arasında sık olmakla birlikte yetişkinlerde de görülebilmektedir.
Tıkınırcasına yeme davranışı
Kişinin normalde ihtiyacı olmayan besinin çok kısa bir zamanda hızlıca tüketilmesidir. Bu tüketim sonrasında kişi pişman olur, kendisinden utanır ve yoğun suçluluk duyguları hissetmeye başlar. Bu aynı zamanda fiziksel rahatsızlıklara eğilimi de geliştirir.
Kısıtlı yiyecek yeme davranışı
Kişiler ellerinden geldiğince az yemek yemeye çalışırlar. Fiziksel olarak belirgin kilo kayıpları ve vitamin eksiklikleri bulunur. Aynı zamanda sosyal ve mesleki faaliyetlerini yerine getirmede belirgin şekilde olumsuz etkilenirler.
Anoreksiya Nevroza
Kişiler yemek yeme davranışını giderek azaltırlar bu azaltmanın altında yatan sebep beden ölçülerinin kendi standartlarına göre fazla olmasından kaynaklanır ancak ne kadar zayıflarlarsa zayıflasınlar bu onlara yeterli gelmez ve kendi beden standartlarını her kilo kaybettiklerinde daha da düşürürler. Aşırı zayıf olsalar da çok şişman hissederler.
Bu noktada sadece yeme davranışı ile ilişkili bir problem değil aynı zamanda bedensel ölçülere bakış açısından da biz bozulma söz konusudur. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklerden anlamlı düzeyde çok daha yüksektir.
Besin alımında oluşan bu azalma fiziksel sağlığın da bozulmasına sebebiyet verir. Bu rahatsızlığın ileri boyutlarında kişiler hastahaneye yatış yapabilmektedirler.
Bulimiya Nevroza
Kişinin çok kısa sürede aşırı fazla yemesi ve bunun yineleyici şekillerde olmasıdır. Kişi bu yeme davranışını kontrol edememektedir. Pişmanlık, suçluluk duyguları ve kendinden iğrenmeyi bu yeme davranışının ardından hissederler. Duygularını düzenleyebilmek, beden kitle indekslerini korumak için kişi kendini kusturur aynı zamanda bağırsakların fazla çalışmasını sağlayan müshil ilaçları da kullanabilirler.
Bu kişileri diğer yeme ile ilgili davranış bozuklukları yaşayan kişilere göre daha az fark ederiz çünkü yeme davranışının ardından beden kitle indekslerini korumaya yönelik faaliyetlerde bulunurlar. Örneğin fazla spor yaparlar, kendilerine katı diyet programları uygulayabilirler. Kusma istekleri yokken kendilerini kusturabilirler. Bu bozuklukta bedene ilişkin imgede bozulma yoktur aksine bunu korumaya çalışırlar.
Geviş Getirme Bozukluğu
Yenilen yiyeceklerin geri çıkarılması halidir. Çıkarılan yiyecekler tekrar tekrar çiğnenebilir, yutulabilir ya da dışarı atılabilir. Bu durum kişinin sindirim sistemiyle ilişkili bir durum değildir. Altında çeşitli psikolojik mekanizmalar yatmaktadır.
Farklı Yeme Davranışları ve Normun Düzenlenmesi
Yukarda belirtilenlerden daha değişik mekanizmalarda normdan sapan yeme davranışları görmemiz mümkündür. Kişinin rahatsızlık duyması kendisiyle ilişkisi ve yeme davranışıyla ilişkisi arasında olan bu sapmalar konusunda psikologlardan yardım ve destek alınmalıdır. Unutulmamalıdır ki kişinin yeme davranışlarının temelini ve kaynağını öğrenmek organik bozuklukları dışlayabilmek için önem kazanmaktadırlar. Kişiler bu sapmaları belirli psikolojik mekanizmalara dayandırmaktadır ve kendilerine mantıklı gelmektedir. Psikiyatri ile kombine çalışarak önemli olan bu mantık içerisinde değişiklikler yapmak ve kişiyi de iş birliğine davet edip karşılıklı görüşmelerle sorunun çözülmesi sağlanmaktadır. Bunun yanında birçok uzmanın bulunduğu bir ekiple çalışma gerekebilmektedir.